Tasarım Kanıtı

Tasarım Delili ile varlıklardaki düzen ve gayesellik gibi unsurlardan yola çıkılarak bu varlıkların Tasarımcısının varlığına ulaşılır. Platon’dan İbn Rüşd’e, Thomas Aquinas’tan Leibniz ve Newton’a kadar birçok ünlü düşünür bu delili çeşitli şekillerde savunmuşlardır. [1]

​

Tasarım kanıtı duyulara dayalı, tecrübe ile öğrendiğimiz belirli olgular üzerine kuruludur. Birçok formu görülür. Tarihinde çok ilgi çekici tarzları geliştirilmiştir. Teistik kanıtların da en popüleri olarak kabul edilir. Eğer herhangi bir teiste, Tanrı'ya inancı için kanıt sorarsanız duyacağınız genellikle tasarım kanıtının basit bir şekli olur. "Dünya Tanrı tarafından yaratılmadan böyle düzenli hareketi ve muhteşem güzelliği ile nasıl dönüyor olabilir?" diye muhtemelen size sorulur.  [2]

​

Tasarım kanıtının, tüm formlarıyla birlikte, iki şeyi gerçekleştirdiğini söyleyelim. Birincisi, dünya hakkındaki bazı iddiaların doğruluğu için, akıllı bir tasarımcı tarafından neden olunan görünen düzene işaret etme gücüne sahip her şeyi kullanır. Tasarımı savunan kişi, dünyanın a, b ve c özelliklerine sahip olduğuna dikkat edilmesini savunur. İkincisi, tasarım kanıtı okuyucuya bir dilemma sunar. A, b ve C'nin ışığı altında, takip eden iki alternatiften hangisinin daha makul olduğunu sorar. Alternatifi: Dünya tamamen naturalis tik olarak, herhangi bir akıllı tasarımcıdan uzak, tamamen bilimsel olarak tanımlanabilen güçlerle bu şekilde hareket etmektedir; dünya kör ve rastlantısal olarak bu şekilde meydana gelmiştir. Alternatifi: dünya akıllı ve amacı olan bir tasarımcı tarafından bu şekilde yaratılmıştır.[3]

​

Tasarım Argümanı en erken anlatımlarından biri Cicero'nun De Natura Deorum adlı eserindedir. Burada Lucilius adlı bir karakter şunu sorar: "Uzaya baktığımızda ve gökleri temaşa ettiğimizde orada olağanüstü bir zekânın ilahîliği dışında ne görebiliriz ki?" Lucilius'un ısrarla üzerinde duruyor gözüktüğü şey âlemin işleyişinin bir zekâ tarafından kontrol edilmesi veya bu işleyişe bir zekânın sebep olmuş olması gerektiğidir. Bu düşünce tasarı argümanının her versiyonunun özüdür. [4]

​

Tasarım savunucularının en meşhurlarından biri teolog ve din adamı William Paley'dir (1743-1805). Kitabı Naturat Theology' (1803)de o, tasarım kanıtının meşhur ve etkili bir versiyonunu önerir:

Düşün ki bir çalılıkta yürüyorsun ve yerde duran bir saat ile karşılaşıyorsun der. Eğer onu alıp incelersen "onun bazı parçalarının nasıl tasarlandığını ve bir amaç yani zamanı ölçmek için bir araya getirildiğini" görebilirsin. Bu durumda çıkarımın elbette saatin kendisini tasarımlayan akıllı ve marifetli bir ustaya sahip olması gerekliği şeklinde olur. Fonksiyonunu anlamadığın saatin parçalarını keşfedersen bu fikirden vazgeçemezsin. Kısaca, saat tasarımın tüm işaretlerini taşımaktadır. Saatin varlığının tamamen natüralist bir açıklaması -yani akıllı bir tasarımcıya başvurmayan bir açıklaması- kabul edilemez.[5]

​

Fakat doğaya baktığımızda, der Paley, çok daha ilişkili, uyumlu, karmaşık ve saatte tanık olduğumuzdan daha fazla tasarım kanıtı buluruz. Yalnızca çok daha fazla örnekleri değil dahası karmaşıklık dereceleri de çok daha fazladır. Tasarım kanıtı Paley'e göre "tüm hesaplamayı aşacak derecede" büyüktür. Paley, özellikle anatomik yapının karmaşıklığı tarafından -örneğin canlı bedenlerinin çeşitli parçalarının birbirine nasıl da dakik olarak ayarlanmış olmasından, etkilenmiş görünür. [6]

​

Paley "bir tasarımcı olmadan tasarımın, düzen koyucu olmadan düzenin, usta veren olmadan eserin, seçim olmadan sonucun ve bir amacı kasteden olmadan amacın olmayacağı" genel prensibini kabul eder. Doğada gördüğümüz tasarımın kanıtları, der buna binaen, "akıl ve zihnin varlığını ima etmektedir." Öyle ise doğanını akıllı bir tasarımcıya sahip olması gerektiği sonucu çıkar.[7]

​

Tasarım denilince aklımıza gelen ilk şey bu tasarıma etki eden nedendir. Örneğin bir arabanın ne şekilde oluşturulduğunu düşünelim. Birbirinden farklı maddelerin bir araya getirilmesiyle üretilen arabalar insan aklının ve becerisinin bir ürünü olarak karşımıza çıkmaktadır. Hayranlık ile incelenen son teknoloji güzel bir arabanın doğada bu şekli ile bulunmadığını bilirsiniz. Bu arabanın o hale gelene kadarki aşamalarını ve ardındaki tasarımı düşünürsünüz. Bir heykeltıraş tarafından yontularak törpülenen taşların kazandığı şekil ve suretlerin de bir tasarım sonucu meydana çıktıklarını bilirsiniz. Tarih boyunca dikilmiş çeşitli anıtlar ile yazılmış kitabelerin de rüzgârın ya da toprak kaymalarının sonucu kendiliğinden oluşmadığını ya da yüksek bir tepe üzerinde veya giriş yaptığınız bir şehrin başında birbirinden renkli çiçekler ile yazılmış anlamlı bir yazının da arılar ya da kuşlar tarafından yazılmadığını kabul edersiniz. Gösterişli bir park ya da bir bahçeye girdiğinizde bahçedeki bitkilerin çeşitli hayvan figürleri ile budanmış olduklarını gördüğünüzde söz konusu bitkilerin kendiliğinden büyüyerek bir kedi ya da köpek şeklini aldığını iddia etmezsiniz.  [8]

​

Peki ya içinde yaşadığımız mavi gezegen ve uçsuz bucaksız evren? Acaba sıradan bir taşa verilen şekilde dahi bir tasarım bulunuyorken tüm bu evrenin kendiliğinden tasadüfler sonucu ortaya çıktığı fikri kabul edilebilir mi? Hiç şüphesiz tüm bilimsel veri ve deliller bir yana vicdan sahibi her insan -önyargılı davranmadığı sürece- evrendeki mükemmellikleri gördükten sonra bunların tesadüfen oluşamayacak kadar muazzam olduklarını itiraf eder. Evet, dünyamız ve içinde bulunduğu evren de hiç şüphesiz insan gücünün çok üzerinde mükemmel bir tasarımın ürünüdür.[9]

​

Faydalı sonuçlar üreten düzenli işleyiş neden tesadüf eseri olmasın ki? Richard Swinbume ve Richard Taylor gibi delilin çağdaş savunucuları bu işleyişinin tesadüfen oluşmasının mantıksal açıdan imkânsız olmadığını kabul etmektedirler. Ancak bu sonuçların tesadüfen ortay çıkmış olması muhtemelen mümkün olsa bile, onlar bunun makuliyet dışı ve zayıf olasılıklı olduğunu ileri sürerler. Bu nedenle delil, teizmin makul ve en muhtemel olduğunu, yani bizim araştırdığımız nedenin en makul ve muhtemel izahını sunmaktadır.[10]

 

 

Dipnotlar

[1]Evren’den Allah’a. Caner Taslaman. Erkileşim: 2013

[2]Evrim ve Tasarım. Der: Recep Alpyağıl, Stephen T. Davis. İz:2013

[3]Evrim ve Tasarım. Der: Recep Alpyağıl, Stephen T. Davis. İz:2013

[4] Din Felsefesine Giriş. Brian Davies. Pradigma: 2011

[5]Evrim ve Tasarım. Der: Recep Alpyağıl, Stephen T. Davis. İz:2013

[6]Evrim ve Tasarım. Der: Recep Alpyağıl, Stephen T. Davis. İz:2013

[7]Evrim ve Tasarım. Der: Recep Alpyağıl, Stephen T. Davis. İz:2013

[8]Modern Bilim:”Tanrı Var”. Emre Dorman. İstanbul Yayınevi: 2011

[9]Modern Bilim:”Tanrı Var”. Emre Dorman. İstanbul Yayınevi: 2011

[10]Din Felsefesi. C. Stephen Evans. Elis:2010

 

​